گیلان قدیم چه نام داشت؟ + قدمت گیلان بیشتر است یا مازندران؟
تاریخچه گیلان پر از اسناد تاریخی است که میتوان در خصوص اقوام ساکن و فرهنگشان و خصوصا تاریخچه اسامی گیلان و شهرستان ها مطالعه و اطلاعات کسب کرد.
قدمت گیلان بیشتر است یا مازندران؟
این دو منطقه از قدیم بصورت یکجا در نظر گرفته میشدند اما در سندهای تاریخی بیشتر از سمت گیلان شناخته شده بودند اما شکی نیست که مازندران در چند دهه اخیر نقش مهمتری در کشورمان ایران ایفا کرده است. هرچند در سالهای اخیر گیلان رشد خیره کننده ای داشته است.
اما از لحاظ تاریخی با آغاز سده بیستم میلادی، اماکنی باستانی در گیلان، مورد توجه ویژه باستان شناسان قرار گرفت. در حفاریهای تپه مارلیک (که قدمتی ۳۰۰۰ ساله دارد) ظروف سفالین، مجسمههای کوچک از طلا، نقره و برنز و اسلحههای برنزی کشف شد.
کاوشهای گروه عزت نگهبان در سالهای ۱۹۶۱–۱۹۶۲ هم به کشف آرامگاه پادشاهی از همان دوران و گورستان مردمان عادی در پایین آن و نیز کلکسیون قابل توجهی از جواهرات از این آرامگاهها شد.
اینکه گیلان و مناطق ساحلی خزر به فتوحات اردشیر ساسانی پیوسته باشند غیر محتمل است چونکه عنوان گیلانشاه برای اولین بار در دوران شاپور اول ظاهر شد.
در هر حال به نظر میرسد که گیلها (گیله مردان)، حدود قرن اول یا دوم قبل از میلاد، وارد ساحل جنوبی دریای خزر و غرب رود آماردوس (بعدها سفیدرود) شدند. منبع
اسم گیلان در قدیم چه بوده؟
دربارهٔ نام گیلان و معانی واژه گیل نظرات مختلفی ابراز شدهاست. لغتنامه دهخدا گیلان را مأخوذ از واژه «گیل» به اضافه پسوند «ان» دانسته و افزودهاست در پهلوی گلان به معنی مملکت گلها و نزد یونانیها گلای.
زبانشناسانی چون آندرآس گیلان را تحول یافته ورنای اوستایی دانستهاند.
دیگرانی چون امیل بنونیست این نظر را رد کردهاند. شرق شناسان در خصوص تعیین محل ورنا و تطبیق آن با گیلان هم اختلاف دارند.
هرچند ژمیز دارمستر حدود صدسال پیش منطقه ورنا در اوستا را کرانه کاسپین ایران میدانست اما اوستاشناسان نوین مانند والتر هنینگ آن را در منطقه بورنو شمال پیشاور (واقع در پاکستان امروزی) میدانند
در زمان باستان به مناطق کوهستانی گیلان دیلمستان اطلاق میشدهاست اما گاهی این واژه به تمام گیلان یا حتی کل کرانه جنوبی دریای خزر اطلاق میشدهاست.
ساکنین دیلم اغلب دشمن بومیان واقعی گیلان بودند.
در سدههای بعد از اسلام تا سدههای هفتم، هشتم و نهم هجری، که با افول قدرت دیلمیان، و برآمدن تدریجی گیلها همراه بود، این نام به تمام پهنه گیلان اطلاق میشد.
به نوشته خودزکو: نام این ایالت، که ساکنانش گاهی آن را گیل، زمانی گیلان و گاهی گیلانات مینامند، در واقع معرّف سرزمینی باتلاقی است. در لهجهٔ محلی مردم این سرزمین، گیل به معنای گِل به کار برده میشود. گیلان و گیلانات هر دو صورت جمع این اسم هستند.
از سده هفتم به بعد با حمله مغول و قرار گرفتن مراکز قدرت در جلگه کاسته شدن از اقتدار حکام دیلم و کوهنشین، نام گیلان به جای دیلم استفاده شد و در متون تاریخی جایگزین آن شد.
ریشه نام شهرهای استان گیلان طبق روایتی به شرح زیر می باشد:
بندر انزلی:
چند روایت درباره نام انزلی:
۱- انزلی برگرفته از کلمه انزلیج یعنی اسکله ی پهلو گرفتن کشتی ها.
۲- برگرفته از نام قوم انزان که در گذشته در ساحل دریای مازندران می زیستند.
۳- انزل و یا انگر که به معنی لنگر است.
۴- چون کادوسیان, یعنی ساکنان بومی گیلان با پارسیان متحد شدند, به این مناسبت این محل را انشان یا انزان که خاستگاه پارسیان بود نامیدند. در سال ۱۳۱۴ نام شهر را به پهلوی تغییر دادند و در سال ۱۳۵۷ دوباره به انزلی تغییر یافت.
آستارا:
در گذشته چون در منطقه آستار مرداب ها و باتلاق های زیادی بود، کاروان هایی که از آن جا می گذشتند بسیار آهسته و با احتیاط باید از آن منطقه می گذشتند و آن منطقه را آسته رو یا آهسته رو می خواندند, که کم کم به آستارا تبدیل شد.
رشت:
نام قدیم رشت دارالمرز بود. نمیدانم از کی به رشت تغییر یافت. روایتی است که چون این شهر یکی از مراکز بزرگ ابریشم ریسی بود نام رشت که مشتق از ریسیدن و رشتن است روی آن گذاشته شد. به روایتی دیگر کلمه رشت از دوبخش “رش” یا وارش که به معنی باران ریز است و پسوند “ت” که تداوم را می رساند تشکیل شده است و مجموع آن می شود شهر باران های همیشگی. به عقیده دهخدا کلمه رشت به حساب ابجد سال ۹۰۰ هجری می شود و چون شهر در این سال ساخته شده است، آن را رشت نامیدند.
رودسر:
رودسر از شهرهای باستانی ایران است و در دوران باستان کوتم نامیده می شد. عرب ها آن را هوسم می نامیدند. نزدیک به پانصد سال پیش نام شهر به رودسر (کنار رود) تغییر یافت.
صومعه سرا:
اسم این شهر را برگرفته از عارف بزرگ قرن چهارم و پنجم هجری شیخ عبدالله صومعه ای می دانند که امروزه مزارش در اول جاده صومعه سرا ـ فومن قرار گرفته است.
برخی بر این باورند که چون در گذشته های دور در این منطقه گلی به نام (صومعه) وجود داشته و اسم آن از آن جا برگرفته شده است.
از آن جا که در زبان گیلکى صومعه سرا را ” سوماسرا” تلفظ مى کنند، و با توجه به معنى کلمه “سوما” که زاهد و بى ریا معنى مى دهد، گروهى این مساله را دلیل نام گذارى این منطقه می دانند و البته قرار گرفتن تعداد قابل توجهى امام زاده و مسجد در این منطقه نیز از نکات قابل اشاره در نام گذارى این شهرستان است. (این مطلب تماما از وبلاگ سوما است).
لاهیجان:
لاهیجان یعنی شهر ابریشم . دکتر بهرام فره وشی استاد زبان های باستانی می نویسد: لاه در پارسی میانه به ابریشم اطلاق می شده و در برهان قاطع لاه به معنی پارچه ابریشمی سرخ آمده است. لاهیگان که لاهیجان شده یعنی محلی که در آن جا ابریشم به دست می آید.
لنگرود:
لنگرود که در قدیم بندری آباد بود و چون در رودخانه اش کشتی ها و قایق ها لنگر می انداختند نام “لنگر رود” و بعدها لنگرود را به خود گرفت. منبع
فومن:
درباره وجه تسمیه یا علت نامگذاری فومن و معانی آن نظریههای مختلفی اراِئه گردیده وآرای گوناگونی نیز وجود دارد.
بااین همه در رابطه با این موضوع آنچه که به حقیقت نزدیک است این است که فومن واژهای بازمانده از زبان ایران باستان بوده که در مجموع از دو بخش «فو» یا «پو» و «من» تشکیل شده است.
پو و پویی در زبان اوستایی به معنای در آغاز پناه بخشیدن آمده و «من» نیز به معنی دریافتن و اندیشیدن میباشد که با توجه به این فومن را میتوان پناهگاه اندیشه یا اندیشمندان معنا نمود.
شاید این جایگاه در آغازکانون و محل گردهمآیی اهل تفکر و ریاضت و یا صاحبان اندیشه بوده وبه همین سبب به فومن (پومن) معروف گردیده است.
همچنین در فرهنگ فارسی معین واژه فوم به معنای سیر آمده است. این واژه به همراه پسوند ن=ان معنای جایگاه کشت سیر یا کشتگاه بقولات و مانند آن میدهد. بنابراین از آنجا که در این ناحیه سیر به عمل میآمد، آنجارا فومن نام نهادند.
به گفته برخی نام قدیم فومن «بومن» بوده وشاید «فومن» عربی شده پومن باشد.
دیدگاه
3 دیدگاه
بسم الله الرحمن الرحیم. با سلام و احترام و عرض تسلیت و تعزیت بمناسبت ایام محرم و شهادت حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و فرزندان پاک آن حضرت ،علیهم السلام اجمعین و حضرت
قمر بنی هاشم علیه السلام و حضرت زینب سلام الله علیها عقیله ی کربلا ،و دیگر یاران با صلابت و وفای آن حضرت . خسته نباشید ، عالی بود ، پیشنهاد می کنم در بیرون از فضای مجازی و بعنوان یک محقق رسمی و صاحب ایده نیز فعالیت فرمایید و حاصل تحقیقات و اندیشه های خود را جهت چاپ به مراکز نشر و جراید ارایه دهید تا انگیزه های بیشتری جهت کارهای تحقیقی و نویسندگی پیدا نمایید. موفق باشید ان شاء الله
املش و سیاهکل و دیلمان جزو قدیمی ترین نقاط دنیا هستن.
اما حیف که انقدر دزدی آثار باستانی داشتیم در این سالیان که تقریبا خالی شده این مناطق
نظر بدهید